Op maandag 17 februari zal Bas Aarts een lezing verzorgen over ‘Middeleeuwse kastelen in Brabant’. Deze lezing zal plaatsvinden in ’t Spectrum. De lezing begint om 20.00 uur.
De lezing zal vóór de pauze een beeld schetsen van de algemene ontwikkeling van de kastelenbouw in de Middeleeuwen in Brabant. Na de pauze zal de nadruk liggen op kastelen in de Meierij, bijvoorbeeld de kastelen Oud-Herlaer en Heeswijk.
De kasteelhistorie in Brabant start in de 11de eeuw met het wijdverbreide type van de motte‑burcht; een kunstmatige heuvelburcht. Deze burchten kwamen bijvoorbeeld voor in Oisterwijk, Oirschot, Eindhoven, Heeswijk en Vught. De adellijke grootgrondbezitters die deze motte-burchten bewoonden verloren in de loop van de 12de en 13de eeuw hun relatief zelfstandige positie ten gunste van de hertog van Brabant. Het integratieproces kreeg zijn beslag door middel van diverse ‘stadsstichtingen’, waarbij de oudere burchten een pre‑stedelijk element vormden. De ontwikkeling van het middeleeuws kasteel zette ondertussen door met de aanleg van ronde waterburchten (zonder kunstmatige heuvel) die later evalueerden naar vierkante waterburchten. Rond 1400 werden diverse kastelen gemoderniseerd (Heeswijk) of, met vierkant grondplan, gebouwd werden volgens de nieuwe inzichten (Helmond, Gemert). Parallel hieraan bleef de meer eenvoudige woontoren (Deurne, Geldrop) zeer in trek als verblijfplaats voor met name de lage adel. De verdere ontwikkeling van het geschut zou echter in de loop van de 16de eeuw ervoor zorgen dat het kasteel, van welk type dan ook, niet meer aan zijn beschermfunctie kon voldoen. Slechts de status benadrukkende woonfunctie resteerde, of het verval. Wel is er nog een groot aantal adellijke “omgrachte huizingen” of ‘slotjes’ (zonder echte verdedigingswaarde) bewaard gebleven.
Bas Aarts is historicus, voorzitter van de vereniging vrienden Brabantse Kastelen en redacteur van het tijdschrift ‘Het Brabants Kasteel’. Momenteel bereidt hij een proefschrift voor over de motte-burchten in het hertogdom Brabant,
De lezing is gratis voor leden van de Heemkundekring Schijndel. Niet-leden zijn van harte welkom, zij betalen € 2,00.
